Onderwijs en ICT. De combinatie is de hype voorbij. Het is nu meer een getrouwd stel. Meestal gaat het goed samen, soms botst het. Afgelopen week was ik op de onderzoeksconferentie onderwijs en ICT, georganiseerd door Kennisnet en het NRO. Onder de aanwezigen naast een enkele verdwaalde ontwikkelaar van digitaal lesmateriaal natuurlijk veel scholen, wetenschappers op het vlak van onderwijs en ICT, evenals adviseurs van divers pluimage, variërend van schoolbegeleiders tot beleidmakers.
We zijn een hele dag verwend met de resultaten van allerlei interessante wetenschappelijke onderzoeken die meestal als kleine learning bites werden geserveerd, korte presentaties van een minuut of vijf. De focus van de presentaties lag steeds bij 1 van deze 3 gebieden: digitaal leermateriaal, de leerling en de leraar.
Het leidt te ver om hier dieper in te gaan op de afzonderlijke presentaties maar ik wil een aantal van de gepresenteerde conclusies onder de aandacht brengen:
Inzet van adaptief digitaal lesmateriaal leidt met name bij de betere leerlingen tot een significante verbetering in leerprestaties.
Bij adaptief lesmateriaal dat zowel voor rekenen als voor taal inzetbaar is, werd de grootste vooruitgang gemeten bij rekenen. Bij taal (meestal spelling en grammatica) is de vooruitgang minder.
Echt adaptief leren begint met het bieden van opdrachten op het juiste startniveau; bepaal dit dus met een goede instaptoets.
Het docentendashboard wordt nog steeds te weinig gebruikt door de meeste docenten. Interessanter: intensiever gebruik van het dashboard leidt tot meer aandacht voor de gemiddelde en de betere leerling.
Er zitten nog veel meer mogelijkheden in de toepassing van learning analytics; zo werd er onderscheid gemaakt tussen embedded analytics en extracted analytics. Embedded Analytics zijn interventies op basis van analyses van de data die direct in het leerproces geïmplementeerd worden, deze analyses zorgen dus voor adaptiviteit. Extracted Analytics zijn analyses die uit de data gehaald worden die bijvoorbeeld gebruikt kunnen worden door schoolleiders bij het ontwikkelen van visie en sturing van de onderwijsmiddelen.
Begeleid docenten bij de inzet van digitale leermaterialen; de docent is en blijft de bepalende factor in iedere leersituatie, de docent moet dus het ‘digitale instrument’ op de juiste manier kunnen hanteren.
Zorg ervoor dat je als school / opleidingsinstituut een duidelijke, vastomlijnde visie hebt op de inzet van ICT voordat je ermee begint, dat geeft handvatten voor de docenten.
Deze laatste twee punten komen ook naar voren in het vier in balans model dat Kennisnet enige tijd geleden heeft geïntroduceerd. Dat de infrastructuur op een school of opleidingsinstituut op orde moet zijn lijkt mij inmiddels een open deur. De andere punten vallen onder inhoud en toepassingen.
Kijk voor een inspirerende samenvatting van de conferentie ook eens hier op de site van Kennisnet. Veel kijk- en leesplezier!
Digitaal lesmateriaal is vaak onderdeel van een ‘blend’. Deze blend is een mix van diverse onderwijs- en werkvormen die samen een leertraject vormen. Ik wil in deze blog niet dieper ingaan op de samenstelling van de juiste blend maar op de samenstelling van het digitale deel hiervan. Hoe ziet goed digitaal lesmateriaal er nou eigenlijk uit? We kijken naar een aantal kenmerken van didactisch verantwoord digitaal lesmateriaal. Niet altijd zijn de kenmerken puur didactisch van aard, ook de vormgeving van het lesmateriaal en van het leerplatform hebben grote invloed.
De interface is gebruikersvriendelijk en consistent
De gebruikersvriendelijkheid van de interface is heel belangrijk voor leerling en docent: waar ben ik, wat heb ik al gedaan en wat ga ik nu doen moet in één oogopslag duidelijk zijn. Voor een deel is dit een didactisch argument maar voor een deel is dit ook afhankelijk van de mogelijkheden van het leerplatform. Consistentie is zowel voor het leerplatform als voor de e-learning die erop geplaatst wordt erg belangrijk. Het leerplatform moet er dus voor zorgen dat direct duidelijk is waar je gebleven was en waar je sterke en zwakke punten, het lesmateriaal moet direct duidelijkheid bieden qua inhoud: wat beheers je al, wat ga je (in een bepaald onderdeel) leren, wat zijn je leerdoelen en waarom ga je dat leren.
De instructies zijn helder en to the point
Bied de cursist korte, heldere instructies met duidelijke logica en verbanden. Een cursist volgt e-learning vaak bovenop zijn dagelijkse werkzaamheden. De vormgeving moet dus niet alleen helder en consistent zijn (bovenstaande punt) maar zeker ook de inhoud van theorie en opdrachten moet in één oogopslag duidelijk zijn. Er is immers geen docent en er zijn geen medecursisten om hierover te sparren.
De inhoud sluit aan bij de leefwereld van de cursist
De mate waarin de stof aansluit bij de belevingswereld van de leerlingen is relevant: bied teksten en instructies aan die passend zijn qua niveau en qua leeftijd. Dat kan zitten in toetsvragen, maar ook in verwerkingsopdrachten of vragen die aansluiten bij de praktijk van de cursist. Zeker als de e-learning aanvullend is op een praktijktraining is dit een belangrijk kenmerk van didactisch verantwoord lesmateriaal.
De inhoud is actueel
Het prettige van het gebruik van digitale leermiddelen is dat je de stof altijd kan laten aansluiten bij de actualiteit: de stof kan eenvoudig ververst en aangepast worden. Doe dit ook! Verandert de wetgeving? Of de naam van een instantie of bedrijf? Zijn er actuele ontwikkelingen op een bepaald vakgebied of kun je lesstof verrijken met teksten / films uit de actualiteit? Wijzig de inhoud en houd dit goed bij. Het wordt gewaardeerd en maakt je leerstof alleen maar leuker.
De gebruikte media sluiten aan bij de doelgroep
Gebruik altijd concreet en actueel beeldmateriaal ter ondersteuning van de theorie en opdrachten. Het is belangrijk dat het beeldmateriaal zorgt voor herkenning bij de doelgroep. Met beelden en films kun je van een standaardtraining een maatwerktraining maken die aansluit bij een specifieke doelgroep. Daarnaast maakt het juist toepassen van media de leerstof ook minder droog waardoor je als cursist meer gemotiveerd bent zelfstandig de e-learning door te nemen.
De stof biedt voldoende momenten tot toetsing
Voor cursisten is het fijn als ze niet alleen aan het eind een eindtoets krijgen (een zogenaamde summatieve toets), waarmee ze kunnen laten zien dat ze alles begrepen hebben en een certificaat of diploma krijgen, maar ook dat ze tussentijds kunnen zien of ze begrijpen waarover de lesstof gaat. Dit kan met formatieve toetsen maar ook door simpelweg voldoende inzage te bieden in de vorderingen. Het is fijn als je ziet dat je kennis is gegroeid na het doorwerken van een volgende module of stuk lesstof, bijvoorbeeld met een ‘progress bar’, met een percentage of met muntjes, allemaal weer afhankelijk van de doelgroep. Voldoende zicht op resultaten en vooruitgang is dus niet alleen belangrijk voor de docent (op afstand) maar zeker ook voor de cursist.
Stof en vraagstelling is eenduidig
Vaak wordt bij de ontwikkeling van e-learning samengewerkt met een team auteurs. Het is uiteraard belangrijk dat zij dezelfde afspraken hanteren, ook op taalkundig vlak. Het gebruik van een dubbele ontkenning zou ik bijvoorbeeld afraden in een vraag. Daarnaast moet de vraagstelling eenduidig zijn: de antwoorden moeten duidelijk zijn, de foute antwoorden moeten enigszins plausibel zijn, het juiste antwoord moet in overeenstemming zijn met het geleerde. En ook belangrijk: vraag en antwoord moeten relevant zijn voor de cursist. Want in elke e-learning zit kennis die misschien wel nuttig is, maar die de cursist niet perse nodig heeft als parate kennis.
Goed digitaal lesmateriaal
Zoals u ziet komt er een hoop kijken bij het maken van goed, didactisch verantwoord digitaal lesmateriaal. Natuurlijk licht deze blog nog slechts een tipje van de sluier op en zijn er nog veel meer kenmerken van didactisch verantwoord digitaal lesmateriaal. We hebben hier een aantal algemeen geldende kenmerken willen bieden.
Wilt u hier meer over weten of wilt u hulp bij het realiseren van digitaal lesmateriaal? Neem dan contact op met e-learningwijzer om te kijken hoe wij uw organisatie van de voordelen van e-learning kunnen laten profiteren.
